De kern van De winstparadox is dat grote bedrijven een dominantie op de markt hebben kunnen opbouwen. Dat heet marktmacht. Met hun technologische voorsprong en hun schaalgrootte bouwen ze een slotgracht waar de concurrentie niet tegen op kan. Bij gebrek aan concurrerende markten hoeven ze niet hun hele efficiëntievoordeel terug te geven aan de consument in de vorm van lagere prijzen. Een deel houden ze zelf en daarom betalen wij te veel en kopen minder van de te dure producten.
Middenbanen
Door informatietechnologie verdwijnen de middenbanen en de overgebleven klussen zijn veelal laagbetaald. Zo laag zelfs dat er steeds minder mensen willen werken. Daartegenover staat de beloning van de supersterren. De CEO die een steeds hoger salaris krijgt als het bedrijf groeit. De hoogopgeleide kenniswerker die veel waarde toevoegt aan het bedrijf. De beloning binnen bedrijven is steeds homogener geworden, omdat receptiewerk, beveiliging, helpdesk en schoonmaak veelal worden uitbesteed aan bedrijven die geen flitsend hoofdkantoor bezitten. Dit zijn de gevolgen van de steeds grotere marktmacht van de supersterbedrijven. Een deel van deze bedrijven is groot geworden door fusies en overnames, zoals de brouwerij AB Inbev. Andere bedrijven hebben hun monopolie verworven door technologische innovaties, zoals in het geval van Amazon.
Zorgvuldige uitleg
De Belgische Jan Eeckhout is een topwetenschapper die op University College London, Princeton en MIT economie heeft gedoceerd. Zijn economisch onderzoek richt zich op marktmacht. Samen met zijn onderzoekspartner Jan de Loecker heeft hij een methode uitgewerkt waarmee hij beschikte over gegevens om de effecten van marktmacht te onderzoeken. In dit boek legt hij zorgvuldig uit wat marktmacht inhoudt en wat het betekent voor werknemers, consumenten en de samenleving als geheel. Het is zeer toegankelijk geschreven. Het kleine beetje economentaal is goed te volgen.
Het grote verhaal
Over de macht van grote bedrijven is al veel gezegd en geschreven. Dit is het grote verhaal om zaken in perspectief te kunnen plaatsen. Eeckhout heeft het ook over de oplossingen in termen van datatransparantie en een onafhankelijk toezichthouder. Hij nuanceert en is niet overdreven optimistisch of pessimistisch. Het is een heldere analyse die helpt om de economische trends beter te begrijpen.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.